می‌دانیم بیت کوین را شخص، گروه یا سازمانِ همچنان ناشناخته‌ای به نام «ساتوشی ناکاموتو» به وجود آورده است. این خالق ناشناخته، بیت کوین را طوری طراحی کرده که پیشینه‌ی تعداد کوین‌های شبکه ۲۱ میلیون باشد.
تعداد بیت کوین محدود است؛ این جمله به احتمال زیاد یکی از اولین جمله‌هایی خواهد بود که هرکسی در اولین مواجهه با دنیای رمز ارزها و بیت کوین می‌شنود. این جمله صحیح ممکن است باعث سوتفاهم‌های زیادی شود. ممکن است این‌طور به نظر برسد که محدودیت بیت کوین باعث بالا رفتن خطر سقوط ارزش آن در آینده خواهد شد. این جمله صحیح پرسش‌های زیادی هم ایجاد می‌کند؛ پرسش‌هایی که بیشتر آن‌ها پاسخ‌های منطقی دارند.
فهرست مطالب
چرا تعداد بیت کوین ۲۱ میلیون تعیین شد؟
اولین پرسشی که به ذهن بسیاری از افراد می‌رسد این پرسش است: عدد ۲۱ میلیون از کجا آمد؟ تا روزی که خالق بیت کوین هویت خود را افشا نکند و به دنیا اجازه ندهد پرسش‌های خود را از او بپرسد، پاسخ این پرسش را نمی‌دانیم. اما ریاضی‌دان‌ها و خوره‌‌های محاسبه صبر کافی ندارند؛ این گروه دست‌به‌کار شدند تا با محاسبه ریاضی از راز عدد ۲۱ میلیون سر در بیاورند.
یکی از کاربران فروم StackExchange سال ۲۰۱۴ این‌طور به عدد ۲۱ میلیون رسید: با وجود پارامتر متغیر درجه سختی متوسط زمان لازم برای ساخت یک بلاک ۱۰ دقیقه است. در این شرایط هر ساعت ۶، هر روز ۱۴۴ بلاک و هر سال ۵۲ هزار و ۵۶۰ بلاک ساخته می‌شود. اگر این اعداد را در هم ضرب کنیم تعداد بلاک‌هایی که در هر چرخه‌ی چهار ساله ساخته می‌شود را خواهیم داشت؛ ۲۱ هزار و ۲۴۰ که با گرد کردن آن به عدد ۲۱۰ هزار می‌رسیم.
پاداش استخراج بیت کوین برای استخراج‌کننده‌ها به ازای هر بلاک برابر با ۵۰+۲۵+۱۲.۵+۶.۲۵+۳.۱۲۵ است. نتیجه این معادله ۹۶ هزار و ۸۷۵ است که با گرد کردن آن به عدد ۱۰۰ می‌رسیم. حاصل‌ضرب این دو عدد ۲۱ میلیون خواهد بود.
ناکاموتو برای کنترل نرخ استخراج در طول زمان، قانون نصف شدن دستمزد استخراج در دوره‌های چهار ساله را وضع کرد. این مسئله باعث می‌شود دوره‌های استخراج را چهار ساله در نظر بگیریم.
چرا برای تعداد بیت کوین سقف مشخص شد؟
دنیل فیلیپس نویسنده سایت «دیسکریپت» در مقاله‌ای که تابستان ۲۰۲۰ منتشر کرد، درباره این پرسش این‌طور می‌نویسد: هدف ساتوشی از محدود کردن سقف تعداد بیت کوین ارزش دادن به هر واحد بیت کوین (که به آن ساتوشی می‌گوییم) در طول زمان بود.
ناکاموتو سال ۲۰۰۹ در جریان یک مکالمه ای‌میلی با «مایک هرن» (Mike Hearn) از همکارهایش در قدم‌های اولیه پروژه‌ی بیت کوین استدلال کرد که اگر ۲۱ میلیون بیت کوین وجود داشته باشد، ارزش هر یک هزارم آن معادل یک یورو خواهد بود. چهار سال بعد زمانی که ارزش بیت کوین از هزار یورو عبور کرد، این پیش‌بینی محقق شد. امروز ارزش یک هزارم بیت‌کوین بین ۱۳ تا ۱۴ یورو در نوسان است.
برای اینکه بفهمیم ناکاموتو بیش از یک دهه پیش، رویاهایی بزرگ‌تر از بیت کوین ۱۴ هزار دلاری داشته، نیاز به انجام محاسبه‌های پیچیده ریاضی نداریم. در زمان ایجاد بیت کوین، ارزش کل پول موجود در چرخه اقتصادی دنیا نزدیک ۲۱ تریلیون دلار بود. این مبلغ که تحت‌عنوان عرضه پول (M1) شناخته می‌شود از مجموع دارایی‌های فیزیکی مثل پول نقد، سکه‌ی طلا و چک‌های مسافرتی تشکیل شده است. اگر قرار باشد بیت کوین تنها ارز جهان و جایگزین تمام پول‌های M1 شود، هر بیت کوین می‌تواند ارزشی معادل با یک میلیون دلار داشته باشد.
تئوری کنترل زمان استخراج
محاسبه‌هایی که در قسمت قبل بررسی کردیم را دوباره ببینید. عدد ۲۱ میلیون، تضمین می‌کند که میانگین هر ۱۰ دقیقه، یک بیت کوین استخراج شود. برای درک این موضوع، باید معادله‌ای که بررسی کردیم را از مجهول به معلوم ببینید.
نگاهی به این معادله نشان می‌دهد در هر چرخه چهارساله در مجموع ۲۱۰ هزار بلاک استخراج می‌شود. پس از هر چهار سال، دستمزد استخراج نصف می‌شود. در اولین چرخه چهار ساله‌ی بیت کوین این دستمزد ۵۰ کوین به ازای هر بلاک بود. این عدد در سال ۲۰۱۲ به ۲۵ بیت کوین و در سال ۲۰۱۶ به ۱۲.۵ بیت کوین به ازای هر بلاک رسید. پاداش استخراج هر بیت کوین بعد از کاهش دستمزد سال ۲۰۲۰ به ۶.۲۵ بیت کوین رسید.
دنبال کردن این زنجیره نشان می‌دهد مجموع پاداش بلاک برای هر چرخه برابر با ۱۰۰ است. عددِ ۱۰۰ از محاسبه سری مربوط به مجموع تصاعد هندسی با جمله‌ی اول ۵۰ (a) و قدر نسبت نیم (r) به دست آمده است. با ضرب این عدد در ۲۱۰ هزار بلاک برای هر چرخه، به عدد ۲۱ میلیون می‌رسیم.
تکلیف آینده استخراج چه می‌شود؟
یکی دیگر از پرسش‌های بزرگ و مهم در مواجه با این واقعیت که «تعداد بیت کوین قابل استخراج در شبکه محدود است» ایجاد می‌شود. برای بررسی پاسخ این پرسش باید کمی درباره علم ریاضی صحبت کنیم.
این که تعداد بیت کوین‌های قابل استخراج در شبکه محدود است، یک واقعیت تئوری به شمار می‌رود. علم ریاضی با این «واقعیت» موافق نیست. به بیان دیگر علم ریاضی با «صفر مطلق» مخالف است. می‌دانیم که اعداد به دو دسته حقیقی و حسابی تبدیل می‌شوند. صفر تنها تفاوت این دو گروه است. زمانی که درباره «محاسبه» صحبت می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم با رسیدن تعداد بیت کوین‌های بلاک چین به ۲۱ میلیون، پاداش استخراج صفر و فرآیند متوقف می‌شود. زمانی که با «حقیقت» روبرو هستیم اما اوضاع متفاوت است:
استخراج همه‌ی بیت کوین‌ها تقریبا ممکن نیست
براساس پروتکل بیت کوین، هر چهار سال دستمزد استخراج بیت کوین نصف می‌شود. این فرآیند را باید مانند تقسیم یک نان در نظر گرفت. اگر شما در دوره‌های مشخص، یک تکه نان را به واحدهای مساوی تقسیم کنید، بعد از مدتی به کوچک‌ترین واحد سازنده‌ی آن یعنی اتم‌های تشکیل‌دهنده مولکول نان می‌رسید. اگر اوضاع همین‌طور باقی بماند، سال ۲۱۴۰ میلادی دستمزد استخراج بیت کوین به کوچک‌ترین واحد سازنده‌ی یک بیت کوین یعنی یک ساتوشی می‌رسد. یک ساتوشی صد میلیونیوم بیت کوین است. استخراج آخرین ساتوشی در بلاک شماره ۶ میلیون و ۹۳۰ هزار اتفاق خواهد افتاد.
می‌دانیم که صفر در عمل تعریف نمی‌شود. همیشه می‌توانیم یک عدد را به واحدهای کوچک‌تر تقسیم کنیم. دلیل این مسئله تعریف نشدن «بی‌نهایت» در واقعیت است. از آن‌جایی که نمی‌توانیم به تعداد «بی‌نهایت اعشار» برسیم، یک عدد اعشاری هرگز صفر نخواهد شد. صفر در واقع قدم بعد از رسیدن رقم‌های اعشار یک عدد به بی‌نهایت است.
فرض کنیم به سال ۲۱۴۰ میلادی رسیده‌ایم و دستمزد استخراج به یک ساتوشی رسیده است. سیستم می‌تواند یک ساتوشی را هم به واحدهای کوچک‌تر تقسیم کند.در واقع از نظر علم ریاضی استخراج بیت کوین می‌تواند یک فرآیند بدون توقف باشد. این فرآیند در تئوری ارتباطی با تعداد بیت کوین استخراج نشده ندارد. علم ریاضی البته درباره‌ی «توجیه اقتصادی» ادامه‌ی استخراج اظهار نظری نمی‌کند. حتی اگر فرض کنیم بیت کوین به ارزش یک میلیون دلار برسد، یک ساتوشی یک سنت ارزش خواهد داشت.
برای استخراج این تعداد بیت کوین چقدر زمان نیاز است؟
علم ریاضی می‌گوید چون می‌توانیم یک ساتوشی را هم تقسیم کنیم، فرآیند استخراج برای ساتوشی و واحدهای کوچک‌تر بعدی هم ادامه خواهد داشت. علم اقتصاد اما می‌گوید هزینه استخراج از دستمزد آن به مراتب بیشتر خواهد بود. پس بعد از رسیدن به بیت کوین شماره‌ی ۲۰ میلیون و ۹۹۹ هزار و ۹۹۹ چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ نگران نباشید خورشید منظومه شمسی بیت کوین به این زودی منفجر نخواهد شد.
حیات بلاک چین و بیت کوین به فعالیت مداوم و مستمر بستگی دارد. اگر روزی استخراج و تراکنشی در کار نباشد، بیت کوین از بین خواهد رفت. تنها دلیل اینکه استخراج‌کننده‌ها در شبکه فعالیت می‌کنند این است که شبکه به آن‌ها دستمزد می‌دهد. پس اگر استخراجی در کار نباشد، دستمزدی هم در کار نخواهد بود؛ اگر دستمزدی در کار نباشد هم استخراج‌کننده‌ها سیستم‌هایشان را خاموش می‌کنند.
با افزایش قیمت بیت کوین و همین‌طور فراگیر شدن آن، کارمزد تراکنش منبع درآمد جدیدی به شمار می‌رود. در حال حاضر میانگین کارمزد هر تراکنش یک هزارم تا یک ده‌هزارم بیت کوین است. این رقم تا پیش از رسیدن ارزش هر بیت کوین به چند هزار دلار، رقم ناچیزی به نظر می‌رسید اما امروز رقم قابل بحثی است. پیش‌بینی‌ها می‌گویند بیت کوین آینده‌ی خوبی دارد. این آینده‌ی خوب استخراج‌کننده‌ها را ترغیب می‌کند شبکه را زنده نگه دارند چون یک هزارم ۵۰۰ هزار دلار بیشتر از یک هزارم ۱۳ هزار دلار است.
نتیجه‌گیری
بیاید صادق باشیم؛ هیچ‌کس نمی‌تواند درباره‌ی آینده بیت کوین با اطمینان صحبت و نظریه‌های خود را با کمک علم ثابت کند. برای بسیاری از افراد حاضر در این اکوسیستم همین هیجان غیرقابل پیش‌بینی بودن آینده جذاب است. درباره آینده کوتاه مدت چند دهه‌ای می‌توانیم مدل‌های ریاضی را به کار بگیریم و با کمک اقتصاد اوضاع را پیش‌بینی کنیم. درباره «سرنوشت» بیت کوین اما علمِ امروز ما کمک زیادی نمی‌کند.
روند فعلی استخراج بیت‌کوین برای ۱۳ سال آینده ادامه خواهد داشت. تا آن روز ۹۹ درصد بیت کوین‌های ممکن استخراج می‌شوند. یک درصد باقی مانده اما برای وارد شدن به شبکه باید یک قرن منتظر بمانند. محاسبه این زمان‌ها باتوجه به سخت‌افزارهای فعلی انجام شده است؛ با پیشرفت علم نرخ استخراج در آینده تغییر کند. ۱۵ درصد بیت کوین‌های موجود در شبکه از نظر تعداد بیت کوین هدف جذابی برای ۱۳ سال آینده خواهند بود.