راهنمای جامع آشنایی با توکن‌های غیرمثلی (NFT)، انقلاب مشترک هنر، علم و اقتصاد
توکن‌های غیرمثلی در ماه‌های اخیر صدر اخبار حوزه ارزهای دیجیتال را تصاحب کرده‌اند. این توکن‌ها در مدت کوتاهی به اهمیت بسیار بالایی رسیده‌اند.
توکن NFT را باید بزرگ‌ترین پدیده سال‌های اخیر اکوسیستم بلاک‌چین نامید. تعامل هنر، علم و اقتصاد مخلوقی را پدید آورده که نه فقط هزاران نفر را در سراسر جهان ثروتمند کرد بلکه دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند آینده جهان را تغییر خواهد داد. روزگاری را تصور کنید که برای خرید یک اتومبیل دیگر نیازی به دفترخانه اسناد رسمی نیست؛ خریدار مبلغ خودرو را به ولت فروشنده واریز می‌کند و فروشنده در مقابل توکنی که مالکیت خودرو را مشخص می‌کند در اختیار او قرار می‌دهد. این حتی از خرید و فروش ارز دیجیتال هم جالب‌تر و در نگاه اول پیچیده‌تر است.
در این مقاله نگاهی عمیق خواهیم داشت به توکن غیرمثلی یا NFT. اگر هنوز با مفهوم توکن کامل آشنا نیستید، مقاله توکن چیست و چه کاربردهایی در دنیای ارز دیجیتال دارد را مطالعه کنید.
فهرست مطالب
تفاوت دارایی‌های مثلی و غیرمثلی چیست؟
در علم اقتصاد هر دارایی که با واحد مشخصی از دارایی دیگر قابل مبادله باشد، مثلی یا تعویض‌پذیر نامیده می‌شود. برای مثال دارایی‌های فیات یا ارز دیجیتال، دارایی‌های مثلی هستند. در مقابل این تعریف، علم اقتصاد دارایی‌های غیر قابل تعویض با واحد مشخصی از دارایی‌های دیگر را غیرمثلی یا تعویض‌ناپذیر می‌نامد.
برای مثال آثار هنری خاص یا دارایی‌های کلکسیونی غیرمثلی به شمار می‌روند؛ چراکه نمونه‌ای ندارند یا تعداد نمونه‌های آنها به‌قدری محدود است که دارندگان این آثار و دارایی‌ها تمایلی به مبادله آنها ندارند.
مهم است که بدانیم مثلی بودن یا غیرمثلی بودن یک دارایی به پذیرش فلسفه آن دارایی بستگی دارد. یک اسکناس معمولی در حالت دارایی یک دارایی مثلی به شمار می‌رود چراکه می‌توان آن را با مبادله کرد. همین اسکناس ممکن است در شرایطی مثل در اختیار گرفته شدن توسط یک شخص به‌خصوص یا امضا شدن توسط یکی از مشاهیر به یک دارایی غیرمثلی تبدیل شود. دلیل این تغییر پذیرش عمومی این مسئله است که آن اسکناس ویژه است و قابل مبادله با اسکناس‌های معمولی نخواهد بود. همین‌طور اگر مشخص شود یک اثر هنری یا یک دارایی کلکسیونی تقلبی بوده، آن آثار و دارایی‌ها دیگر دارایی‌های غیرمثلی نیستند.
توکن NFT یا توکن غیرمثلی چیست؟
توکن‌های غیرمثلی یا غیر قابل معاوضه نوعی از توکن‌های کمیاب و منحصربه‌فرد و رمزنگاری شده‌اند که با استفاده از فناوری بلاک‌چین گونه‌ای از دارایی دیجیتال غیر قابل تکثیر و دست‌کاری ایجاد کرده‌اند. ان اف تی ها در صنایع مختلفی کاربرد دارند اما صنعت سرگرمی، هنر و کلکسیون داران بزرگ‌ترین مشتری‌های این فناوری به شمار می‌روند.
می‌دانیم که توکن‌ها روی بلاک‌چین‌های قدرتمند فعلی عرضه می‌شوند. در حال حاضر درصد قابل‌ملاحظه‌ای از توکن‌های NFT روی بلاک‌چین اتریوم عرضه می‌شوند. بایننس چین هم به‌تازگی میزبان تعدادی از این توکن‌ها شده است.
بیشتر بخوانید: آشنایی با بلاک‌چین؛ نگاهی دقیق به جذاب‌ترین فناوری عصر مدرن
مالکیت توکن‌های غیرمثلی روی همین بلاک‌چین ثبت می‌شود. این اطلاعات مانند سایر اطلاعات ذخیره شده و در حال جابه‌جایی روی بلاک‌چین قابل تغییر و دست‌کاری نیستند. به بیان دیگر کسی نمی‌تواند توکن غیرمثلی تحت مالکیت یک کاربر را کپی یا آن را بدون اطلاع او جابه‌جا کند.
توکن NFT چه ویژگی‌های دارد؟
توکن‌های غیرمثلی ممکن است حاوی اطلاعاتی خاص باشند یا مالکیت یک دارایی دیجیتال منحصربه‌فرد را به دارنده خود منتقل کنند. این اطلاعات یا دارایی شش ویژگی مهم دارد:
کمیاب بودن
همان‌طور که گفته شد اساساً دارایی‌های غیرمثلی یا غیر قابل معاوضه تلقی می‌شوند که کمیاب یا نایاب باشند. توکن‌های NFT هم چنین شرایطی دارند. هریک از این توکن‌ها به دلایل مختلف «خاص» و کمیاب هستند. این دلیل باید مورد پذیرش عموم جامعه اکوسیستم باشد تا این توکن ارزش پیدا کند. برای مثال یک اثر هنری ویژه می‌تواند یک توکن غیرمثلی باشد اما عکسی از یک مسابقه ورزشی که ویژگی خاصی ندارد غیر قابل معاوضه نیست.
غیرقابل‌تقسیم بودن
این یک قانون ثبت شده نیست اما هیچ‌کس نمی‌خواهد فقط بخشی از یک اثر هنری یا یک دارایی خاص را در اختیار داشته باشد. این آثار و دارایی‌ها بدون اینکه به بخش‌های کوچک تقسیم شوند خریدوفروش خواهند شد. برای مثال کسی را پیدا نمی‌کنیم که دوست داشته باشد بخشی از تابلوی مونالیزا را بخرد بنابراین اگر این تابلو در مالکیت یک شخص قرار بگیرد ارزش مادی بسیار زیادی خواهد داشت.
یکتا بودن
مهم‌ترین ویژگی توکن NFT این است که هیچ نمونه و کپی دیگری از آن وجود ندارد. این توکن‌ها حاوی اطلاعات ثابت غیر قابل تغییر و دست‌کاری‌ای هستند که آنها را یکتا می‌کند. این اطلاعات در واقع شناسنامه یا همان گواهی اصالت توکن به شمار می‌روند.
قابل معامله بودن
توکن‌های غیرمثلی را به‌راحتی می‌توان خرید یا فروخت. این توکن‌ها به دلیل اینکه روی بلاک‌چین ارائه می‌شوند در بستری کاملاً امن و پویا قرار دارند و در کم‌ترین زمان با کم‌ترین کارمزد خریدوفروش خواهند شد.
اصیل بودن
اطلاعات موجود روی بلاک‌چین قابل دست‌کاری نیستند. هر محصولی که روی این بستر ارائه می‌شود غیرقابل‌نفوذ است. توکن‌های ان اف تی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
مالک حقیقی داشتن
مالکیت توکن‌های غیر قابل معاوضه برخلاف بیشتر دارایی‌های مجازی، کاملاً حقیقی است. برای مثال زمانی که شما در بازی ویدئویی اتومبیلی می‌خرید در حقیقت مالک چیزی نیستید اما اگر NFT آن اتومبیل را بخرید شما یک دارایی حقیقی دارید. توکن‌های NFT این ویژگی را از بستر بلاک‌چین می‌گیرند. مالکیت توکن به اطلاع تمام اعضای اکوسیستم رسیده و کسی نمی‌تواند آن را انکار کند یا بدون اطلاع و تأیید مالک اصلی تغییر دهد.
توکن NFT چه کاربردهایی دارد؟
محافظت از حق مالکیت یک اثر هنری یا یک دارایی کلکسیونی را می‌توان مهم‌ترین کاربرد این توکن‌ها دانست. لزوم محافظت از این آثار برای هنرمندان فعال در عرصه دیجیتال بسیار جدی‌تر است. امروزه سرقت آثار هنری در فضای مجازی به بحران جدی برای این گروه از هنرمندان تبدیل شده است.
توکن‌های غیرقابل‌مبادله به هنرمندان کمک می‌کنند حق مالکیت آثار خود را با کم‌ترین هزینه و دردسر حفظ کنند. آثار هنری که NFT می‌شوند همچنین راحت‌تر فروش می‌روند و همین‌طور برای خریدارها جذابیت بیشتری دارند.
علاوه‌بر هنرمندان، کلکسیونرها هم از توکن‌های NFT استقبال کرده‌اند. این گروه به‌راحتی می‌توانند با NFT آثاری که از اصالت آنها مطمئن هستند را خریداری کنند و در محیطی امن آنها را کلکسیون کنند. این آثار همچنین در گذر زمان ارزش بیشتری پیدا می‌کنند. برخلاف کلکسیون‌های فیزیکی تخریب نمی‌شوند، امکان به سرقت رفتن آنها وجود ندارد و همواره اصالت آنها قابل اثبات است.
صنعت بازی نیز استفاده‌های زیادی از توکن‌های غیرقابل‌مبادله می‌کند. آیتم‌های بازی‌ها گزینه‌های جذابی برای تبدیل شدن به NFT تلقی می‌شوند. بازیکن‌های حرفه‌ای علاقه زیادی به کلکسیون کردن این آیتم‌ها دارند. برخی از این دارایی‌ها حتی به‌قدری ارزشمند می‌شوند که در صرافی‌های ارز دیجیتال در مقابل ارز دیجیتال یا پول فیات فروخته می‌شوند. همچنین بازی‌های مبتنی بر بلاک‌چین هم در حال گسترش هستند و NFTها بخش جدایی‌ناپذیر آنها به شمار می‌روند.
کاربردهای حقوقی
توکن‌های غیرمثلی می‌توانند دارایی‌های حقیقی را هم شامل شوند. با کمک این فناوری می‌توان به‌راحتی سند مالکیت یک خانه، زمین یا اتومبیل را ایجاد کرد. هرچند تا پذیرش این فناوری توسط مراجع حقوقی فاصله زیادی باقی مانده اما تصور آینده‌ای که در آن اسناد مالکیتی تبدیل به توکن NFT شده‌اند چندان دور از ذهن نیست.
در حال حاضر بسیاری از شرکت‌های فناوری، دارایی‌های مجازی خود را به توکن‌های NFT تبدیل می‌کنند. این دارایی‌ها ممکن است دامنه سایت یا بخشی از یک پروژه مجازی باشد.
آیا NFTها واقعاً مهم هستند؟
توکن‌های ان اف تی در مدت کوتاهی به محبوبیت بسیار زیادی رسیدند. این توکن‌ها که تا آغاز سال ۲۰۲۱ مصارف محدودی داشتند و کمتر شناخته شده بودند در شش ماهه اول این سال به صدر خبرهای اکوسیستم بلاک‌چین رسیدند. این علاقه یک شبه به پدیده‌ای دیجیتال گروهی از افراد بدبین را به این پرسش رساند که «آیا واقعاً این توکن‌ها اهمیتی دارند؟»
راکش شارما نویسنده و کارشناس برجسته پایگاه Investopedia یکی از مهم‌ترین مراجع آموزشی اکوسیستم در پاسخ به این سؤال می‌نویسد:
توکن‌های NFT می‌توانند در آینده‌ای نه‌چندان دور به بخش‌های کلیدی اقتصاد جهان تبدیل شوند. اقتصادی که انتظار داریم خیلی زود به سمت دیجیتال شدن حرکت کند. ذخیره‌سازی مالکیت و هویت داده روی بلاک‌چین باعث افزایش یکپارچگی داده و حریم شخصی می‌شود. همچنین انتقال آسان و مدیریت بدون نیاز به اعتماد این سرمایه‌ها می‌تواند باعث کاهش کارمزد شود.
در نتیجه پاسخ پرسش مطرح شده مثبت است؛ توکن‌های غیرمثلی نه فقط مهم بلکه بسیار مهم هستند. احتمال اینکه این توکن‌ها در آینده نزدیک بخشی از زندگی جاری انسان‌ها باشد بسیار قوی است.
توکن NFT با چه استانداردهایی ساخته می‌شود؟
می‌دانیم که توکن‌ها منجمله توکن‌های غیرمثلی روی بلاک‌چین‌های قدرتمند کوین‌ها عرضه می‌شوند. گفتیم که اغلب توکن‌های غیرمثلی روی بلاک‌چین اتریوم به‌عنوان یکی از قدرتمند‌ترین شبکه‌های جهان عرضه می‌شوند. اواخر تابستان ۱۴۰۰ بیشتر از ۸۵ درصد این توکن‌ها روی شبکه اتریوم عرضه شده‌اند. استانداردهای اصلی اتریوم برای ساخت توکن‌های غیرمثلی عبارت‌اند از:
ERC721
این استاندارد، اولین استاندارد ارائه شده روی بلاک‌چین اتریوم برای NFT بود. در این استاندارد، مالکیت هر توکن برای هر آدرس مشخص می‌شود و قابلیت انتقال در آن تعبیه شده است. کد این نوع توکن‌ها با استفاده از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (solidity) نوشته می‌شود.
ERC1155
این استاندارد برای کم کردن تأثیر قابلیت «کمیاب» بودن توکن‌های غیرمثلی ارائه شد. لزوم کم شدن این تأثیر زمانی احساس شد که فعالان حوزه بازی به این نتیجه رسیدند که آیتم‌های موجود در بازی‌های اگر کمیاب باشند مشتری‌های کمتری دارند. این آیتم‌ها باید در سطح متوسطی از کمیاب بودن قرار داشته باشند تا تعداد افراد بیشتری بتوانند آنها را بخرند. به‌جز اتریوم، روی بلاک‌چین‌های دیگر مانند ایاس هم که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند، امکان صدور توکن غیرمثلی وجود دارد، اما توسعه‌دهندگان همچنان اتریوم را به دلیل وجود ابزارهای متعدد به دیگر بلاک‌چین‌ها ترجیح می‌دهند.
آیا فعالیت در حوزه NFT سودآور است؟
برخلاف بازار کوین‌ها، بازار توکن‌ها یک بازار سرمایه‌ای نیست. خریدار و فروشنده در بازار کوین‌ها همیشه این شانس را دارند که سود داشته باشند اما چنین شرایطی در بازار توکن‌ها وجود ندارد.
همان‌طور که گفتیم توکن‌های غیرمثلی یا NFTها کاربردهای مشخصی دارند. این کاربردها ممکن است در راستای کسب سود به کار بیایند اما نباید انتظار داشت چنین شرایطی همیشگی باشد. برای مثال اگر شما یک NFT معمولی بخرید تا زمانی که خریداری با قیمت بالاتر از قیمتی که شما آن را خریده‌اید پیدا نکند، شما به سود نخواهید رسید. در نتیجه نباید به این بازار به چشم بازار خریدوفروش نگاه کرد.
بازار NFTها البته برای هنرمندان و سایر خالقان آثار ویژه سودآور است. اگر شما نقاش یا عکاس هستید می‌توانید آثار خود را در قالب NFT با قیمت مناسب به علاقه‌مندانی در سراسر جهان بفروشید. در این خریدوفروش کاربران محدودیت‌های معمول شامل محدودیت ارائه اثر به تمام علاقه‌مندان و از آن مهم‌تر محدودیت دریافت پول در ازای فروش آثار خود را ندارند.
جمع‌بندی
در این مقاله با مفهوم توکن NFT آشنا شدیم. دانستیم فناوری‌های نوین چطور به کمک اقتصاد، هنر و سرگرمی آمده‌اند تا آنها را به دنیای آینده ببرند. دانستیم که توکن‌های غیرمثلی چه کاربردهای گسترده‌ای دارند و کارشناسان حتی منتظر روزی هستند که این توکن‌ها به بخش مهمی از اقتصاد بین‌المللی تبدیل شوند.
شما تجربه فعالیت در این حوزه را دارید؟